Wyzwania Współczesności 2025

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #1
ANTONI MICHNIK
„Dźwięki i słuchanie w poszerzonym polu – aktualność sound studies i sonicznych metodologii”
Czwartek, 27.02.2025, godz. 14.30

Nowy wiek przyniósł w humanistyce zwrot w kierunku wielozmysłowego postrzegania rzeczywistości. Wśród nowych nurtów refleksji i nowych pól badawczych bardzo ważne miejsce zajmuje pole interdyscyplinarnych badań nad dźwiękiem (sound studies). Wykład poświęcony będzie temu, w jaki sposób różne nurty sound studies wiążą się z wyzwaniami współczesności, a także jak – wraz z wybranymi pracami współczesnej sztuki dźwięku – dostarczają metodologii i narzędzi (sonic methodologies), by poddawać te wyzwania analizie i lepiej opracowywać ich rozwiązania. Szczególne miejsce poświęcone zostanie badaniom historycznym – na jakie sposoby różne nurty badań nad audialną przeszłością mogą być przydatne w dzisiejszych kontekstach?

Antoni Michnik – doktor nauk humanistycznych (doktorat w Instytucie Sztuki PAN), badacz sound studies, performer, kurator. Członek założyciel researchersko-performatywnej Grupy ETC. W latach 2013–2024 redaktor w magazynie „Glissando”, od początku 2025 w redakcji „Kontekstów / Polskiej Sztuki Ludowej”. Publikował m.in. w „Dialogu”, „Dwutygodniku”, „Kulturze Popularnej”, „Kulturze Współczesnej”, „Kwartalniku Filmowym”, „Ruchu Muzycznym”, „Szumie”, „Zeszytach Literackich”. Współredaktor książek „Fluxus w trzech aktach. Narracje – estetyki – geografie” Grupy ETC (Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2014) oraz „Poza Rejestrem. Rozmowy o muzyce i prawie autorskim” (Fundacja Nowoczesna Polska, 2015). Od roku 2020 w zespole kuratorskim festiwalu muzyki improwizowanej Ad Libitum, współpracował kuratorsko m.in. z Trafostacją Sztuki w Szczecinie i Curie City oraz festiwalami NeoArte i Warszawska Jesień. Solo oraz z Grupą ETC występował na licznych festiwalach (m.in. Musica Privata, Mikrofestival, Fluxus Festivalis) oraz przeglądach sztuki i muzyki współczesnej (m.in. Survival, Kręgi Sztuki), interpretując neoawangardowe kompozycje muzyczne lub prezentując autorskie działania performatywne. Współorganizator oraz współautor licznych działań Grupy ETC we współpracy m.in. z Bunkrem Sztuki, Centrum Jasna 11, Muzeum Współczesnym we Wrocławiu, Archiwum Idei, Komuną Warszawa.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #2
MAŁGORZATA OWCZARSKA 
„Błękitna antropologia a kryzys wodny”
Czwartek, 13.03.2025, godz. 14.30

Kryzys wodny, związany ze zmianami klimatycznymi, oznacza pogłębianie się i zmianę charakterystyki takich zjawisk jak susza, wysoki stan wód, powódź czy zły stan ekologiczny wód zanieczyszczanych, przeżyźnionych czy toksycznie zakwitających. Nie jest to problematyka jedynie „naturalna”, a więc przynależąca do domeny nauk ścisłych, ale społeczna. Błękitna humanistyka nie tylko daje narzędzia teoretyczne i stanowi wezwanie do przedefiniowania epistemologii relacji ludzi i wody. Przede wszystkim jest próbą odpowiedzi na codzienność stanu niepewności, chroniczności kryzysu i „anomalności” zjawisk. Wypracowuje nowe języki oraz pobudza pracę wyobraźni w poszukiwaniu zdatnej do przeżycia przyszłości dla wielu istot, w tym ludzi. Na podstawie przykładów znad kilku polskich rzek postaram się przełożyć abstrakcyjne rozważania i terminy jak temporalność czy hydro-performatywność na lokalną rzeczywistość różnych wodnych światów.

dr Małgorzata Owczarska – antropolożka kultury i etnografka. Pracuje w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej UW, absolwentka studiów doktoranckich w SNS PAN oraz stypendystka Fulbrighta na Uniwersytecie Hawajskim w Mānoa w Honolulu. Prowadziła badania w Polsce, Litwie i Polinezji Francuskiej. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół błękitnej humanistyki, relacji ludzi z wodą, etnografii Polinezji, aktywizmu ludów tubylczych i postkolonializmu. Kierowniczka i autorka grantu Narodowego Centrum Nauki pt. „Doświadczenie nadmiaru, braku i zrównoważonej obecności wody. Studium w nurcie błękitnej antropologii” w latach 2021–2024. Prowadziła projekt „Jaka woda?” w Biennale Warszawa w ramach programu rezydencyjnego „COVID-19 Jaki świat po pandemii?”. Opiekunka studenckiej grupy laboratoryjnej badającej społeczne zamieszkiwanie katastrofy ekologicznej nad Odrą (Krosno Odrzańskie).

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #3
JAKUB WYSZYŃSKI 
„HIV – fakty i mity”
Czwartek, 27.03.2025, godz. 14.30

„Zamierzam przybliżyć historię HIV – od jego odkrycia, przez postępy nad leczeniem, po sytuację obecną. W wykładzie skupię się też na bardzo ważnym aspekcie kulturowym. Opowiem, jak wygląda codzienne życie osoby z HIV oraz o tym, w jaki sposób można chronić się przed wirusem i innymi infekcjami przenoszonymi drogą płciową”.

dr Jakub Wyszyński – lekarz, doradca okołotestowy HIV, na co dzień pracuje w poradni zdrowia seksualnego Smart Life Clinic w Warszawie, gdzie zajmuje się diagnostyką i leczeniem zakażeń przenoszonych drogą płciową. Ekspert Parlamentarnego Zespołu ds. Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #4
WOJCIECH ŚMIEJA 
Męska historia vs. historia męskości. Wokół książki „Po męstwie”
Czwartek, 10.04.2025, godz. 14.30

Męskość nigdy nie miała tak złej prasy jak dziś. Często występuje z przymiotnikiem „toksyczna” i jako taka ma być szkodliwa dla jednostek i społeczeństw. Czy tak było zawsze? Czy tak musi być dziś? W moim wystąpieniu skupię się na kulturowej historii męskości w Polsce. Kanwą spotkania będzie moja książka „Po męstwie” stanowiąca próbę opisania historycznych form definiowania różnych, dominujących i podporządkowanych form męskości w najszerzej rozumianej polskiej kulturze od XIX wieku do współczesności.

Wojciech Śmieja – profesor Uniwersytetu Śląskiego, literaturoznawca i polonista, zajmuje się głównie literaturą i kulturą polską XX i XXI wieku. Jego zainteresowania badawcze obejmują reprezentacje i ekspresje płci i seksualności (badania z zakresu studiów gender i queer, krytycznych studiów nad mężczyznami i męskościami). Autor książki Po męstwie, która otrzymała nominację do Nagrody im. Marcina Króla. Opublikował również cztery monografie autorskie, tom reportaży, kilkadziesiąt artykułów, szkiców, esejów w czasopismach naukowych i pracach zbiorowych. Uczestniczył w wielu krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych. Odbył wyjazdy i staże naukowe w uczelniach Niemiec (Greifswald), Francji (Lille), Włoch (Neapol), a także USA (Nowy Jork), gdzie jako visiting scholar studiował w Center for the Study of Men and Masculinities pod opieką profesora Michaela Kimmela.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #5
KRZYSZTOF PAWŁOWSKI
Czym są komputery kwantowe i jak mogą zmienić świat
Czwartek, 24.04.2025, godz. 14.30

Kwantowa Informacja zajmuje się badaniem zjawisk, które są obserwowane w laboratoriach, a jednocześnie są sprzeczne z naszą intuicją. Jeszcze w XX wieku zauważono, że te zjawiska mogą być użyte w celach praktycznych, m.in. w cyberbezpieczeństwie, do tworzenia nowych typów komputerów oraz lepszych urządzeń pomiarowych. Od dekady jesteśmy świadkami technologicznego wyścigu, w którym rządy, wojsko oraz firmy dążą do wytworzenia kwantowych urządzeń. Podczas wykładu opowiem, czym są komputery kwantowe, jak mogą zmienić naszą rzeczywistość, jaki jest ich obecny status oraz – kiedy wreszcie powstaną.

Krzysztof Pawłowski jest fizykiem teoretykiem i obecnym dyrektorem Centrum Fizyki Teoretycznej PAN. Zajmuje się tworzeniem użytecznych stanów kwantowych w ultrazimnych atomach. Po obronie doktoratu w 2012 roku pracował na Uniwersytecie w Stuttgarcie w grupie doświadczalnej Tilmana Pfau, a następnie przez dwa lata w École Normale Supérieure w Paryżu. Habilitację uzyskał w 2019 roku na Uniwersytecie Warszawskim. Jest kierownikiem grantów NCN oraz grantów MNiSW na popularyzację nauki, a także inicjatorem i jednym z liderów projektu ERA Chair Komisji Europejskiej, którego celem jest reforma CFT PAN oraz utworzenie grupy zajmującej się numerycznym modelowaniem układów kwantowych. Niegdyś lekkoatleta uprawiający biegi na średnie dystanse.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #6
TOMOHO UMEDA
Twin Transition i wodór
Czwartek, 15.05.2025, godz. 14.30

Wykład poświęcony będzie zależnościom między transformacją cyfrową a energetyczną, ze szczególnym uwzględnieniem roli wodoru jako czynnika stabilizującego przyszłe systemy energetyczne. W obliczu rosnących potrzeb energetycznych związanych z rozwojem AI, 5G i IoT, projektowanie zrównoważonych, lokalnych podsystemów energetycznych staje się warunkiem dalszego rozwoju technologicznego. Te procesy będą mieć znaczący wpływ na przemiany społeczne, ekonomiczne i infrastrukturalne. Warto przyjrzeć się im z perspektywy projektanta, świadomego materiałowych i systemowych konsekwencji zachodzących zmian.

Tomoho Umeda – założyciel i prezes spółki Hynfra oraz Hynfra Energy Storage; przewodniczący Komitetu Technologii Wodorowych – KIG; założyciel i prezes Stowarzyszenie Hydrogen Poland; członek Zarządu Izby Gospodarczej Energetyki i Ochrony Środowiska; członek Hydrogen Europe, European Clean Hydrogen Alliance i Japan Hydrogen Association; członek Rady Honorowej Centrum Technologii Wodorowych i Odnawialnych Źródeł Energii przy Politechnice Wrocławskiej; wykładowca w Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie.

WYZWANIA WSPÓŁCZESNOŚCI #7
INSTYTUT DOBREJ ŚMIERCI | Katarzyna Borowczak 
Oswoić śmierć: Jak spotkać się z tematem straty i żałoby w sposób czuły i odważny
Czwartek, 29.05.2025, godz. 14.30

Śmierć i żałoba, mimo tego, że dotyczą każdego z nas, ciągle w naszej kulturze uważane są za tematy tabu. Są jednak sposoby i przestrzenie, dzięki którym do śmierci, naszej i bliskich nam osób, można podejść w sposób bardziej otwarty, spokojny i pozbawiony lęku, a dzięki temu rozwinąć w sobie ciekawość, empatię oraz gotowość na wspieranie siebie i innych w żałobie. Podczas wykładu zaproszę Was do krótkiego wprowadzenia do edukacji ds. żałoby. Porozmawiamy o tym czym jest żałoba, jakie czynniki wpływają na jej przebieg i dlaczego ta wiedza jest niezbędna, jeśli chcemy zrozumieć i wspierać w sposób czuły i empatyczny innych i siebie w doświadczeniu straty. Przypatrzymy się też sposobom wyrażania i oswajania tematu straty i żałoby – takim jak kręgi, spotkania death cafe, rytuały czy działania artystyczne.

Katarzyna Borowczak – edukatorka i członkini kolektywu Instytutu Dobrej Śmierci, gdzie angażuje się w tworzenie przestrzeni do dialogu i edukacji o umieraniu, śmierci i żałobie. Z wykształcenia pedagożka specjalna (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) oraz psycholożka MSc (East London University). W 2021, w wyniku osobistej straty i refleksji nad tym jak chciałaby by wyglądała czuła i wspierająca rozmowa o śmierci, umieraniu i żałobie rozpoczęła Projekt Rozmowa, do którego zapraszała osoby z różnych krajów oraz kręgów kulturowych i religijnych by porozmawiać o tym jak w ich społeczności podchodzi się do śmierci, umierania i żałoby oraz by dowiedzieć się co czuli, jak byli wspierani i w jaki sposób ich doświadczenie ich ukształtowało. W 2023 roku odbyła 6-miesiączną podróż po Ameryce Centralnej i Południowej, podczas której rozmawiała z napotkanymi osobami o ich doświadczeniach – o śmierci bliskich im osób, wsparciu społeczności lokalnej, zwyczajach pogrzebowych i religijnych oraz ich własnej śmiertelności.