Jacek J. Kolasiński „Creole Archive. Poloné Nwa”

Jacek J. Kolasiński tworzy w galerii na Wydziale Wzornictwa antykolonialny sklep — przestrzeń oporu wobec historycznej amnezji, mechanizmów konsumpcji i ekologicznej niepewności. Instalacja, zakorzeniona w splecionych historiach Polski i Haiti, odnosi się do konstytucji Haiti z 1805 roku, kiedy przyznano obywatelstwo polskim legionistom walczącym po stronie haitańskich powstańców o ich niepodległość. Korzystając z biodegradowalnych, zrecyklingowanych i przetworzonych materiałów, Kolasiński na nowo interpretuje ten zapomniany wątek transnarodowej historii, łącząc spekulatywną praktykę archiwalną z działaniami związanymi ze świadomością ekologiczną.

W centrum „Poloné Nwa” znajduje się idea „kreolskiego archiwum” — assemblage’u obiektów, obrazów i interwencji, które odrzucają statyczne narracje historyczne na rzecz różnorodności i wypełniania luk pozostawionych przez dominujące historiografie. Przedmioty konsumpcji stają się tu artefaktami oporu. Odbite, wydrukowane, utkane i wyrzeźbione obiekty opowiadają fragmentaryczną historię — łączącą wątki migracji, poddaństwa i solidarności w odległych regionach.

Artysta wykorzystuje obrazy generowane przez sztuczną inteligencję, badając punkty styku między dokumentacją historyczną a pamięcią wyobrażoną. Format Polaroidów — medium kojarzonego z osobistą pamięcią i natychmiastowym zapisem historii — wzmacnia intymny, lecz niepełny charakter relacji polsko-haitańskich. Kolasiński spekuluje na temat doświadczeń polskich legionistów nie jako outsiderów, lecz jako integralnej części tożsamości rewolucyjnego Haiti. „Creole Archive” staje się aktem historycznej rekonstrukcji i kreatywnej interwencji, umieszczając Polskę i Haiti w ramach wspólnej, kreolizowanej przeszłości.

Ważną rolę w materialnej narracji Jacka J. Kolasińskiego odgrywają tkaniny. Seria Sudarium Haitianorum osadza dziedzictwo „Poloné Nwa” w polskich góralskich chustach, przekształcając tradycyjnie europejskie motywy w nośniki kreolizowanej przeszłości. Chusty funkcjonują jako urządzenia mnemoniczne — ich struktura przechowuje ślady ciał i historii wymazanych z oficjalnych archiwów. Jak relikwie, odnoszą się do przekazu pamięci przenoszonego nie poprzez zapis, lecz poprzez dotyk, noszenie ich i reinterpretację.

Elementy rzeźbiarskie w „Creole Archive” Jacka J. Kolasińskiego pogłębiają dialog między historią a materialnością. Figurki żołnierzy „Poloné Nwa” — wydrukowane w technologii 3D z biodegradowalnego filamentu stworzonego na bazie trzciny cukrowej — przywołują bezimienne postacie polskich legionistów, którzy zginęli na Haiti. Ich widmowa obecność przypomina o efemeryczności historii. Trzcina cukrowa, niegdyś fundament kolonialnego systemu plantacyjnego, staje się symbolem postkolonialnej transformacji. Te małe figury, coś między zabawką a pomnikiem, opierają się jednoznacznej interpretacji, zmuszając widza do refleksji nad tym, jak historia jest kształtowana, produkowana i komercjalizowana.

Kolasiński sięga także po ephemera pocztowe jako narzędzie cyrkulacji wypartych narracji. Seria personalizowanych znaczków, stworzona we współpracy z Pocztą Polską, pełni jednocześnie funkcję intymnych upamiętnień i narzędzi publicznego przekazu. Znaczki przedstawiają twarze zapomnianych postaci, symbole wątpliwych suwerenności i ślady przeszłości, która nie chce zostać wybielona i tworzą alternatywną historiografię — ruchomą, kruchą i odporną na nacjonalistyczne ograniczenia.

Jacek J. Kolasiński poddaje krytyce nie tylko mechanizmy wykluczenia historycznego, lecz także logikę ekstrakcji wpisaną w globalny kapitalizm. Wystawa prezentuje obiekty, które odmawiają bycia jedynie towarami; zamiast tego stają się narzędziami dociekania, zmuszającymi do bardziej świadomej, etycznej i ekologicznej relacji z kulturą materialną. Wykorzystanie materiałów z odzysku i tworzyw biodegradowalnych dodatkowo uwydatnia związki między historią kolonializmu a współczesnym kryzysem nadprodukcji i degradacji środowiska.

„Creole Archive. Poloné Nwa” nie dąży do odtworzenia historii jako spójnej narracji; zamiast tego uwypukla niestabilność pamięci — nieustanne przeobrażanie faktów w czasie, przestrzeni i materii. Kolasiński zaprasza widza do przestrzeni, w której znaczenia są w ruchu, a przeszłość jest nie tyle rozpamiętywana, co reinterpretowana — wyobrażana i, ostatecznie, odzyskiwana.